Türk Lirası’nı özendirmek ve döviz talebini yavaşlatmak için devreye alınan kur muhafazalı TL mevduat eserinde Türk Lirası’ndan dönüş için uygulanan faiz sonu döviz mevduatından TL mevduata dönüşte uygulanmıyor. 21 Aralık 2021’de devreye alınan mevduat eserinde TL mevduattan dönüşte siyaset faizinin 3 puan üzerinde azami faiz verilirken döviz mevduatından TL mevduata dönüşte bankaların uyguladığı faiz oranı yüzde 21’e kadar çıkıyor. Bankacılık kaynakları mevzuatta bir boşluk bulunduğuna dikkat çekerek vatandaşın da bu ayrımın tam farkında olmadığına işaret etti.
İki uygulama da 21 Aralık’ta devreye girdi
Dolar/TL 18.36 liraya çıkınca 20 Aralık 2021 akşamı Cumhurbaşkanı Erdoğan vatandaşın TL tasarruflarını kurdaki hareketten koruyacak bir eseri devreye aldıklarını açıkladı. Akabinde 21 Aralık günü Hazine ve Maliye Bakanlığı 21 Aralık günü açıklama yaparak kur muhafazalı TL mevduat eserinin devreye alındığını gerçek şahısların TL muhafazalı mevduata 3, 6, 9 ve 12 ay vadeli geçtikleri takdirde mevduat faizinin yanı sıra hesap açıldığı tarih ile vade sonu tarih ortasındaki kur farkının da Hazine tarafından yatırımcılara ödeneceğini duyurdu. Merkez Bankası da birebir gün yaptığı açıklamada döviz mevduatlarında Türk Lirası vadeli hesaplara dönüşüme dayanak sağlayacağını açıkladı. Merkez Bankası 20 Aralık 2021 tarihinde ABD doları, Euro ve İngiliz Sterlini cinsinden döviz tevdiat hesabı yahut döviz cinsinden iştirak fonu bulunan yurt içinde yerleşik gerçek şahıslar, kelam konusu hesaplarını vadeli Türk lirası mevduat/katılma hesabına dönüştürmeleri halinde dayanaktan yararlanabileceklerini kaydetti. Açıklamada hesapların 3, 6 ve 12 ay vadeli olarak açılacağı ve kur farkının da Merkez Bankası tarafından karşılanacağını duyurdu.
24 Aralık’ta ise Hazine ve Maliye Bakanlığı bir açıklama daha yaparak kur muhafazalı TL mevduatta en yüksek faizin siyaset faizinin 3 puan üzeri olarak belirlendiğini ilan etti. Fakat Merkez Bankası’ndan bu türlü bir açıklama gelmedi. Bankacılık kaynakları yatırımcıların kur muhafazalı TL mevduat eserine geçerken TL mevduat dönüşümünde siyaset faizi yüzde 14 olduğu için en fazla yüzde 17 faiz uyguladıklarını lisana getirirken döviz mevduattan dönüştü rastgele bir hudut olmadığına dikkat çekti.
Bankacılık kaynaklarından edinilen bilgiye nazaran kamu bankalarında döviz mevduattan kur muhafazalı TL mevduata geçişte yüzde 19’a varan faiz oranları uygulanıyor. Ki bu kamu bankalarının olağan mevduat eserlerinde de uyguladıkları en yüksek faize denk geliyor. Özel bankalarda ise durum biraz daha farklı. Döviz mevduattan kur muhafazalı TL mevduat eserine geçiş yapan müşterilerine özel bankalar en düşük yüzde 18 en yüksek ise yüzde 21 düzeyinde faiz uyguluyor.
Döviz mevduatından dönüşüm oranı yüzde 3
Döviz mevduattan geçişin daha fazla özendirilmesinin hedeflendiği için bu türlü bir faiz hududunun konulmadığını belirten bankacılık kaynakları tekrar de döviz mevduattan geçişin çok düşük kaldığına işaret etti. Bankacılık kaynakları hukukî şahısların döviz mevduatından geçiş şimdi başladığı ve sayılar oluşmadığı için gerçek şahısların döviz mevduatından dönüşüm oranının yüzde 3 düzeylerinde olduğunu belirtti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) günlük datalarına nazaran 7 Ocak itibariyle gerçek şahısların Türk Lirası mevduatı 1 trilyon 101 milyar 16 milyon liraya yükseldi. Kur muhafazalı TL mevduat eserinin devreye alınmasının bir gün sonrası 22 Aralık 2021’de gerçek bireylerin TL mevduatı 1 trilyon 51 milyar 609 milyon lira düzeyindeydi. TL mevduatta 49.4 milyar liralık bir artış yaşandı. Gerçek bireylerin döviz mevduatında ise 7 Ocak’ta 162 milyar 797 milyon dolar iken 22 Aralık 2021’de 163 milyar 694 milyon dolar düzeyindeydi. Gerçek bireylerin döviz mevduatında 897 milyon dolarlık bir gerileme gerçekleşti. Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Mahmut Gürcan 7 Ocak itibariyle kur muhafazalı TL mevduat hesabının 107.6 milyar liraya yükseldiğini açıklamıştı.
Resmi ve ticaride döviz mevduatı 93.7 milyar dolar
Döviz mevduatından kur muhafazalı TL mevduata geçiş imkanı sağlanması sonrası Merkez Bankası evvelki gün yaptığı açıklamada bankacılık sistemindeki mevduat/katılım fonu içinde TL’nin hissesinin artırılarak finansal istikrarın desteklenmesi gayesiyle yurt içi yerleşik gerçek şahısların döviz ve altın mevduat ve iştirak fonu hesaplarının TL vadeli hesaplara dönüşmesi halinde yatırımcılara takviye sağlanacağı hatırlatarak “Buna ek olarak, yurt içi yerleşik hükmî şahısların döviz ve altın cinsinden mevduat hesapları ve iştirak fonlarının vadeli Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşmesi halinde mevduat ve iştirak fonu sahiplerine takviye sağlanmasına karar verilmiştir” dedi.
BDDK bilgileri hukukî şahısların 7 Ocak itibariyle hukukî ve resmi kurumların döviz mevduatının 93 milyar 735 milyon dolar düzeyinde olduğunu gösteriyor. 22 Aralık’ta ise 97 milyar 945 milyon dolar düzeyindeydi. Resmi ve hükmî hesaplarda da 4.2 milyar dolarlık bir azalma yaşandığı görülüyor.
Mevduata nazaran faiz oranı
Bankaların döviz mevduat hesaplarında kur muhafazalı TL mevduata geçişte uyguladıkları faiz oranı mevduatın büyüklüğüne nazaran değişiyor. Bankaların örnek dökümanlarına nazaran en düşük faiz oranı yüzde 18 olurken 100 bin lira ve üstüne yüzde 19, 200 bin lira ve üstüne yüzde 20, 300 bin lira üzerine ise yüzde 21 faiz uygulanıyor.